Eski Deri Fabrikası

Eski Deri Fabrikası

Cumhuriyet’in ilk yıllarında kurulan Eski Deri Fabrikası, Cumhuriyetle birlikte kurulan ilk 125 şirket arasındadır. Yalvaç Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi, hanımlarında ortak olduğu yapısıyla deri sektöründe uzun süre hizmet vermiştir.

Alman mimarisi ve makineleri kullanılarak modern tarzda çok ortaklı olarak kurulan deri şirketi ve fabrikası, Cumhuriyetin ilk dönemlerinden itibaren kalkınma hedefinde olan ülkemizde örnek gösterilebilecek yatırımlardandır.

Yalvaç, Selçukluların gelişinden itibaren dericilik sektöründe merkez olma özelliğine sahip bir yerleşim yeridir. Bu tarihi önemine binaen özel olarak seçilerek inşa edilen deri fabrikası tuğla ve moloz taş malzemeyle dikdörtgen bir planda yapılmıştır. Yalvaç’ın güneydoğu ucunda ve yamaçta kurulu Kızılca Mahallesi’nin hemen altında konumlanan yapı iki katlıdır. Yapı, üst kısmı kemerli, sık ve geniş pencere sistemiyle aydınlatılmıştır. Eski Deri fabrikası, Alman mimarisi özelliği ile bölgede diğer yapılardan belirgin bir biçimde ayrılır.

Günümüzde binası ve makineleri halen aynı yerinde yaşatılan işletme, asıl mimarisine uygun şekilde restore edilerek, gelecekte otel olarak kullanılması amaçlanmaktadır. Mevcut makineler ise o dönemin sanayi şartlarının bir göstergesi olarak bina önünde bulunan özel bir alanda açık hava müzesi şeklinde sergilenmektedir.  Ekte bir örneği bulunan, şirketin hisse sentleri başlı başına tarihi değer taşımaktadır.

YALVAÇ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ
NİZAMNAME-İ DAHİLİYESİ
(İç Tüzüğü)

-İstanbul-

1341
(Miladi 1922-23)

Vatan Matbaası

Yalvaç Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi’nin İç Tüzüğü;

-BİRİNCİ FASIL-

         ŞİRKETİN TEŞKİLİ, MAKSADI, İSMİ VE MERKEZİ BEYANININDADIR

            1-) Birinci Madde: Yalvaç'ta Debbağat Fabrikası Tesisi ve buna müteferii Sanayi ve Ticaret hussatını rica etmek üzere zir'de (aşağıda) muharrerin imza;

Hüseyin Şefik Feyzi, Hüseyin Hüsnü, Kara İmam Zade Yusuf, Hacı Lokman Zade Ahmet, Benzat Zade Salih, Yunus Zade Kadir, Mozu Zade Mustafa, Arab Zade Celal, Ali Bey Zade Şevki, Sakallı Zade Lokman, Hacı İbrahim Efendi Zade Ethem, Dülger Baki Zade Süleyman, Boyacı Zade Hüseyin, İzzet Zade Hasan, Urgancı Zade Hidayet, Urgancı Zade Hacı Adil, Sipahi Zade Hazim, Göbeksiz Zade Mustafa Ali, Zenne Zade İsmail, Ali Bey Zade Kazım, Türk Zade Mehmet Ali, Hacı Ömer Zade Süleyman, Hacı Ali Zade Emin, Kademli Zade Salih, Veli Zade Ramazan, Teker Zade Omar, Hacı ibrahim Zade Ali, Hacı Mehmet Zade Ramazan, Türk Zade Hacı İbrahim, Hacı Lokman Zade Halil, Kodal Zade Ömer, Hacı Bekir Zade Mustafa, Tekeli Zade Nuri, Haydar Zade Hasan, Hacı Zade Ali Rıza, Baki Bey Zade Mehmet, Mustafa Zade Sadık, Hüseyin Bey Zade Mehmet, Hacı İbrahim Zade Tevfik, Hacı Mehmet Zade Molla Mehmet, Hacı Kuyumcu Zade Hacı Yusuf, Muftü Zade Murat, Hacı Nuri Zade Emin, Ali Bey Zade Mehmet, Hurşit Zade Tevfik, Çalık Zade Hamdi, Ali Bey Zade Nazım, Sarı Zade Yusuf, Hasile Zade Hacı Hasan, Boyvad Zade Hacı Mehmet Ali, İsa Ağa Zade Emin, Turşucu Zade Hacı İbrahim, Kubat Zade Mustafa, Mustafa Efendi Zade Nuri, İmiş Zade Hacı Halid, Hacı Bey Zade Hacı Mustafa, Hacı Veli Ağa Zade Hacı Veli, Hacı Salih Zade Halil İbrahim, Hacı İbiş Zade Ali, Yakup Zade Şemsettin, Kadıköylü Zade Osman, Matlak Zade Akif, İmam Zade Ramazan, Çerçi Hacı Mehmet Zade Nuh, Fıscı Zade Hafız Mehmet, Komsu Zade Ali, Tütüncü Zade Tahsin, Hacı Kamış Zade ALİ Beyler ve Fahrün Nisa Feyzi, Feyzün Nisa Feyzi, İrfan-ı saff, Huriye İzzet, Hatice Hasan ve Şaziye Şerif
Hanımlarla Ticaret Vekaleti İle Tertib ve İhraci Bir Veche Ati Kararlaştırılan Hisseler Eshabı (Sahipleri) Beyninde (arasında) Bir TÜRK ANONİM ŞİRKETİ teşkil olunmuştur.

            2-) İkinci Madde: Şirketin ünvanı ''YALVAÇ SANAYİ VE TİCARET ANONİM ŞİRKETİ''olacak ve tabiatı itibariyle bil-cümle muamelatı hakkında TÜRKİYE CUMHURİYETİ'nin Kavanin (Kanunları) ve nizamat-ı hazıra ve mustakbelesi tatbik edilecektir.

          3-) Üçüncü Madde: Şirketin merkezi YALVAÇ olacak ve TÜRKİYE CUMHURİYETİ'nin sair bir mahallinde veya memalik-i ecnebiyye de dahi şubeleri bulunabilecektir. Şubeler açıldıkça TİCARET VEKALETİ’ne malumat verilecektir.

        4-) Dördüncü Madde: Şirketin müddeti bazı esbab'dan (sebeblerden) dolayı kati veya temdit (zamanla) erilmedikçe otuz üç (33) seneden ibaret olacaktır.

-İKİNCİ FASIL-

SERMAYE VE HİSSE SENEDATI BEYANINDADIR

        5-) Beşinci Madde: Şirketin sermayesi seksen bini zirde vazı-ul imza zevat (aşağıdaki imza sahipleri) ve elli bini TİCARET VEKALETİ tarafından taahhüt edilmek üzere yüz otuz bin (130.000) Türk Lirası’ndan ibaret olup beheri on (10) Türk lirası kıymetinde on üç bin (13.000) hisseye münkasimdir (bölünmüştür)’ Heyet-i Umumiye'nin iş bu sermayeyi bir misli tezyid (artırma) etmeğe selahiyatı olacaktır. Tezyid-i Sermayeye karar verildiği zaman hükümete malumat verilecektir. Sermayenin bir mislinden fazla tezyidi evvel emirde  HÜKÜMET'in muvafakatının istihsaline mütevvaffıktır (Hükümetin onayına bağlıdır). Şirket'in ihraç eyleyeceği hisse senedatının numuneleri kablel-ihraç (çıkarılmadan önce) Li ecel-it-Tastik (onaylandıktan sonra) TİCARET VEKALETİNE tevdi edilecektir.

        6) Altıncı Madde: Şirketin sermayesinin tamamı imza ve yüzde onu istihsal olunduktan sonra suret-i katiyye de teşekkül etmiş addolunacak ''HİSSEDAR'' yazılanlara tediye ettikleri tekasite mübeyyin (taksitleri açıklayan) muvakkat-ı senedat (geçici senetler) verilecek ve sermayenin nısfının(yarısının) tediyesin de eshabı yedinde bulunan senedatı muvakkate senedat-ı asliyyeye tahvil edilecektir. Şirketin hisse senedatı TÜRK LİSANI ile tanzim olunacaktır.
Sermaye'nin ilk taksidinin tediyesinden sonra kalacak miktarı şirketin ihtiyacatına göre mukassaten veya defaten meclis-i idare'nin kararıyla İstanbul ve sair-i luzm gelen mahallerde Türkçe çıkan resmi ve gayr-i resmi bazı gazetelerde Leegal (enaz) otuz gün evvel ilan okunarak mutalebe (talep edilecek) olunacaktır. İstenilen cüz-i sermaye tamamen istifa edildikten sonra keyfiyet beyanname ile TİCARET VEKALETİNE bildirilecektir.

       7) Yedinci Madde: Hisseler bedelinin nısfı tediye oluncaya kadar verilen “senedat muvakkate” eshabının ismine muharrer olacak ve bedelinin % 10’u tediye olunmadıkça kabil-i havale ve füruhat olamayacaktır. Ve bunların havale ve füruhatı, şirketin defterine kayıt edilerek ziri  bayi ile müşteri ve müdürandan biri tarafından imza olunmakla icra olunacak ve keyfiyet havale ve füruhatı senette dahi zikr ve işaret olunacaktır. Bedelin nısfı tediye olunduktan sonra senedat-ı asliye hamiline ait olmak üzere muharrer bulunacaktır. 28 Kanunusani 1341 (Miladi: 28 Ocak 1925, Hicri: 3 Recep 1343) tarihinden evvel her elli hisse senedi iştira etmiş olanlar “Müessis” addolunacak ve 35’nci maddedeki hukuktan istifade edecektir. Ve müessislere ait temettüler her elli hisse senedi sahibi bir müessis addilerek buna göre taksim edilecektir.

        8) Sekizinci Madde: Hisse senetleri şirket nazarında kabil-i inkisam değildir ve şirket her hisse için bir sahip tanır. Bir hisseden varis veya dayenleri (borçluları) hiçbir vesile ile şirketin emvali ve emlakının taht-ı hacze vaazını talep ve şirketin umur-ı idaresine müdahale edemezler. Ve istifayı hukuk için şirketin muhasebe defatiri ile heyet-i umumiyenin kararlarını kabule mecburdurlar.

         9) Dokuzuncu Madde: (şirketin taksitleri) – Evkat-ı muayyenede (belirli zamanlarda ) taksiti tediye olunmayan hisse senedatının sahiplerinden taahhirat ve….. a’dan dolayı ıhtar-ı keyfiyete hacet kalmaksızın taksitin hululü gününden itibaren senevi % 9 faiz ahzolunacaktır.

        10) Onuncu Madde: Şirketin taksitleri vaktiyle tediye olunamayan senedat eshabı aleyhine ikame-i dava etmeğe ve hisseleri dahi satmağa selahiyeti olacaktır. Bu mukavele satılması lazım gelen hisse senedatının numaraları gazeteler marifetiyle neşir ve ilan olunarak tarih-i ilandan 15 gün sonra şirket hiçbir güna ihtara ve muamelat-ı adliyeye mecbur olmamak ve zarar ve ziyanı sahibine ait olmak üzere İstanbul, İzmir ve diğer Türkiye borsalarında ve borsalarda henüz alınıp satılması kabul olunmamış ise müzayede tarikiyle hisseleri satılacaktır. Bu vecihle füruhat olunan senedat iptal olunacak ve müşterilere eski senetlerin numaralarını havi olmak üzere yeni senedat i’ta kılınacaktır. Satılan senedin Esman-ı hasılası (1/8) hissedarın şirkete olan deyn’ine hasr ve tahsis olunur. Ve noksanı ondan talep olunacağı gibi fazlası varsa ona i’ta olunur. Ticaret Vekaleti’nin sahip olduğu hisseler ehaliye satılmak veyahut Heyet-i İdare kararıyla bir miktar-ı muayyeni her sene şirket tarafından iştira edilmek suretiyle itfa edilir.   

-ÜÇÜNCÜ FASIL-

ŞİRKETİN UMUR-U DAHİLİYESİ BEYANINDADIR

11) On Birinci Madde: Şirketin umur ve mesalihi Heyet-i Umumiyye tarafından mahsub ve 5’den 7’ye kadar azadan ve Hükümet’in malum olduğu hisseler nisbetinde tayin edeceği zevat’tan mürekkep bir meclis-i idareye ihale olunur. Şu kadar ki, ilk üç sene müddet için teşkil olunacak meclis-i idare azası müessisler tarafından tayin olunacaktır.

12) On ikinci Madde:  Üç sene müddet için tayin olunan azanın müddet-i memuri yetleri hitam bulduktan sonra meclis-i idareye intihab olunacak azanın ilk teceddütünde (yenileme) kur’a ile, ve ondan sonra kıdem itibarı ile her sene ikisi çıkarılarak yerlerine ahiri intihab ve tayin kılınacaktır. Şu kadar ki çıkan azanın tekrar intihabı  caiz olacaktır. Şirketin meclis-i idare azalarıyla müdiranı mabehel iştigali (en önemli işi) olan muamelatı şahısları namına yapamazlar.

13) On Üçüncü Madde: Meclis-i idarenin ictimaı icab-ı maslahata tabi olacak ise de leegal (en az) 15 günde bir defa şirketin merkezinde toplanması li ebeddir. Müzekeratın muteber olması leegal nısfından (yarıdan) bir ziyade azanın bizzat huzuruna munavvattır.
Meclis-i idarenin kararları hazır bulunan azanın ekseriyet era’sıyla (görüşü) ile muteber olur. Tesave-i era (eşit oy) vukuunda keyfiyet ictima-i atiye’ye ta’lik edilir. Anda (onda) dahi tesave-i a’ra (eşit oy) vuku bulursa mevzu-bahis olan teklif reddolunur.

14) On Dördüncü Madde: Meclis-i İdare’nin müzakeratı zabıt defterine kaydolunur. Ve ziri reis ile hazır bil-meclis bulunan aza tarafından imza edilir. Zabıtın sureti veya fıkra-i mahrecesi muteber olmak için reis veya vekili tarafından imza olunmak lazım gelir.

15) On Beşinci Madde: İdare meclisi azasından her birinin, Şirketin elli hisse senedine malik olması lazım gelir. Senedat-ı mezbure de Şirketin sandığına tevdi olunacak ve azanın müddet-i memuriyyeti zarfında satılamayacaktır. Bunların üzerine füruhatı caiz olmadığını mübeyyin bir damga vurulacaktar.

16) On Altıncı Madde: Meclis-i idare azasından bir veya birkaçının vefatı veya istifası vukuunda veya başka bir sebepten dolayı bir ve birkaç aza yeri münhal kalır ise meclis idare bu yerlere muvakkaten (geçici) a’za tayin eyleyecek ve intihab-ı kati (kesin seçimi) gelen heyet-i umumiyye tarafından icra olunacaktır.

17) On Yedinci Madde: Meclis-i idare her sene aza meyanında bir reis ve bir reis vekili intihap eder. Ve reisin veya vekilinin gıyabında vekalet etmek üzere azadan birini tayin eyler.

18) On Sekizinci Madde: Azadan memalik-i ecnebiyyede ikamet veya muvakkaten guyubet edenler esna-yı müzakeratta kendilerine vekalet etmek üzre refiklerinden azadan birini tayin edebilirler. Şu kadar vekalet edecek azanın kendi reyi dahil olduğu halde ikiden ziyade (fazla) reyi olmayacaktır. Bila mazeretin sıra ile üç ictimada bulunmayan meclis-i idare azasına istifa etmiş nazarıyla bakılacağı gibi mazereti üç aydan ziyade devamına mani olan azanın yerine dahi usulüne tevfikan bir diğeri intihap olunur.

19) On Dokuzuncu Madde: Meclis-i idare, Şirketin umur ve emvalinin idaresi için iktidar-ı tami haizdir. Şirketin vezaif-i umumiyye-i dahiliyesini şirket müessislerinin heyet-i umumiyyesinin tasdikine iktiran etmek şartı ile bir talimat name-i dahili tanzimine ve şirketin tarih-i tasdikinden nihayet beş ay zarfında tanzim ve heyet-i umumiyye sevk etmeye mecburdur. Hatta sulh olmak hüküm tayin etmek selahiyetine dahi maliktir. Ve Heyeti Umumiyye ‘ye arz olunacak hesabatı tanzim ile tevzi olunacak temettünün miktarını teklif eder. Meclis-i idarenin reisi gerek müdde-i aleyh sıfatıyla huzur-u muhakemede bizzat veya bil-vekale şirket namına mürafaada bulunur.

20) Yirminci Madde: Meclis-i İdare mevad-ı mahsusa ve bir müddet-i muayyene için haiz olduğu iktidarı kısmen veya tamamen azazından bir veya birkaç zata ba-vekalet-i mahsusa ihale edeceği misilli, mesalih-i cariyenin ruiyyeti ve tesviyesi için hariçten dahi bir veya birkaç zatı tevkil eyleyebilir.

21) Yirmi Birinci Madde: Meclis-i idare azası hasılat-ı safiyeden kendilerine tahsis kılınacak hisseden başka meclisde hazır bulunacağı günler için hissedaran-ı heyet-i umumiyesince takdir ve tayin edilecek bir ücret dahi ahzedeceklerdir.

-DÖRDÜNCÜ FASIL-

HEYET-İ UMUMİYYE BEYANINDADIR

22) Yirmi İkinci Madde: Suret’i muntazamada akit-i ictima eden heyet-i umumiye umum hissedarının heyet-i mecmuası makamında bulunur.

23) Yirmi Üçüncü Madde: Heyet-i umumiyye her sene Mayıs ayının ilk haftası zarfında Şirketin merkezinde, meclis-i idarenin veya meskur meclisin davete adam teşebbüsü halinde Ticaret Vekaletinin daveti ile suret-i adiyede akit-i ictima eder. Bundan başka sermayenin % 25’ine baliğ olanların talebi üzerine veyahut doğrudan doğruya meclis-i idare ve mezkur meclisin imtina-ı halinde Ticaret Vekaleti meclis idare icap eyledikçe sureti fevkalade de olarak heyeti umumiyyeyi davet edebilir. Her sene heyet-i umumiyyenin ictimai nihayet 20 gün iktam-ı tahriren Ticaret Vekaletine ihbar olunacak ve bunu mutazammın olan istidaya ictima edecek heyet-i umummiyye arz edilmek üzere ihzar edilmiş bulunan meclis-i idare ve müfettiş raporları ve bilançonun bir sureti leff olunacak ve heyet mezkuredede canib-i vekaletten bir komiser hazır bulundurulacaktır. Meclis-i idareden müfettiş raporları ile senelik bilançodan ve heyet-i umumiyye zabıtların ve heyet-i mezkurede hazır bulunan hissedaranın esamı ve miktarı hisselerini mübeyyin cetvelden dörder nüshası Ticaret Vekaletine heyet-i umumiyyenin son ictima gününden nihayet bir ay zarfında gönderilecektir.

24) Yirmi Dördüncü Madde: Heyet-i umumiyye vekaleten veya asaleten leegal (en az) 10 hisseye malik olan hissedarandan mürekkep olacaktır. Heyet-i umumiyyede gerek asaleten ve gerek vekaleten hazır bulunan hissedarının her 10 hisse için bir reyi olacak ve şu kadar ki her bir hissedarının elliden ziyade reyi olamayacak ve ancak Hükümetin hisselerini temsil eden zatın hükümetin malik olduğu hisseler nisbetinde re’yi olacaktır.

25) Yirmi Beşinci Madde : Davetnameler yevm-i ictimadan leegal bir mah-ı evvel (1 ay) altıncı maddede beyan edildiği vecih ile gazetelerde ilan kılınacak ve davetnamelere rüzname-i müzakerat (gündem) dercedilecektir.

26) Yirmi Altıncı Madde: Heyet-i umumiyye gerek asaleten veya vekaleten Şirket sermayesinin bir rubununa (1/4) müsavi hisse senedatına malik hissedar hazır bulunurlarsa teşekkül etmiş addolunur. Heyet-i umumiyyede hazır bulunacak hissedarların müstassarrıf oldukları hisselerin salıf-ız zikr (daha önce zikredilen) bir rubua musavi olup olmadığı anlaşılmak üzere hisse senetlerini ictima gününe takkattüm eden 10 gün zarfında meclis-i idare tarafından erae olunacak mahalle teslim etmeleri davet namelerde ihtar olunacaktır. Bil-müracaa hisse senetlerini tevdi eden hissedarlara verdikleri hisse senetlerinin adet ve numaralarının natik birer varaka-i duhuliye ile ictima edecek heyet-i umumiyyeye arz olunmak üzere hazırlanmış olan meclis-i idareden müfettiş raporlarından ve senelik bilançolarından birer nüshası talepleri üzere verilecektir. İşbu heyet-i umumiyyenin defa-i ula (ilk) ictimaında hazır bulunan hissedarının asaleten ve vekaleten hamil oldukları hisse senedatının miktarı derece-i kifayeden olmadığı halde heyet-i umumiyye ikinci defa ictimaa davet edilir, İşbu ikinci içtimada hazır bulunan hissedaran hisselerinin miktarı her ne olursa olsun birinci ictimada müzakerisine karar verilmiş olan hususatı hakkında icra-yı müzakerat edecektir. Bu vechile cereyan eden müzakeratmeri (yürürlük) ve muteber (geçerli) olacaktır. Birinci ictima ile ikinci ictima beyn indeki (arasındaki) müddet 20 günden devn (erken) bir mahdan efzun (1 aydan fazla) olamayacaktır. Ve ikinci ictimanın davet nameleri 10 gün evvel ilan olunacaktır.

27) Yirmi Yedinci Madde: Heyet-i Umumiyyeye meclis-i idare reisi riyaset eder. Ve reis mevcut olmadığı halde meclis-i idare azası içlerinden birini riyaset vekaletine intihab (seçer) eylerler. Heyet-i umumiyyede hazır olup en ziyade hisseye malik olanlardan ikisi re’y toplamak hizmetini ifa eder. Heyet-i umumiyye katibi reis ile re’y toplamağa memur olanlar tarafından tayin olunur.

28) Yirmi Sekizinci Madde: Heyet-i umumiyyede müzakere olan hususata ekseriyet a’ra (çoğunluk görüşü) ile karar verilir. Müzakere olunacak mevadın cetveli meclis-i idare tarafından yüzde yirmi beşine tanzim edilir. İşbu cetvele dahil olacak mevad, meclis-i idare teklifatıyla hamil oldukları hisselerin bedeli şirket sermayesinin leegal (% 25) baliğ olan hissedaran tarafından yevm-i ictimadan leegal 10 gün evvel vuku bulan teklifattan ibaret olacaktır.
İş bu cetvele dahil olmayan hususat heyet-i umumiyyede müzakere olunamaz. Meclis-i idare kendi raporları ile bilançonun kabulüne re’y veremez.

29) Yirmi Dokuzuncu Madde: Heyet-i umumiyye bil cümle hesabatın tetkiki için gerek hissedarandan ve gerek hariçten bir veya muteaddid (sayısız) müfettiş tayin eder. Şu kadar ilk hesap senesi için iktiza eden (gereken) müfettişler müessisler tarafından intihap olunacaktır.
Müfettişler Şirketin meclis-i idare azasına müdür veya muhasebecisine karabeti (yakınlık, akrabalık) olmaması şarttır. Müfettişler vazifelerinin temamı-i ifasından ve verecekleri raporun hakikate mukaririnden gerek hissedarlara ve gerek hükümete karşı mesuldürler. Müfettişler ancak teftişe selahiyattar olup, idare umuruna müdahale edemezler. Müfettişlerden biri vazifesinin ifa edemeyecek bir hale gelirse heyet-i umumiyyenin ictimaına kadar Şirket muamelat ve hesabatını diğer müfettişler teftiş ederler.

30) Otuzuncu Madde: Her sene akt-ı ictima edecek olan heyet-i umumiyye, Şirketin umur ve mesalihine dair, meclis-i idare tarafından takdim olunan layiha ile hesabata dair müfettiş tarafından verilen raporun kıraatına isti’ma hesabatı le-dey-el müzakere ya kabul veya reddeder. Ve hisse-i temettüü Tayin ile tebdili iktaza eden (değişmesi gereken) meclis-i idare azasının yerlerine diğerlerini nasb eder. Ve şirketin bil-cümle umur ve hususatı hakkında bil-müzakere karar-ı kat-i i’ta ve meclis-i idarenin icab eylerse iktidarını tevsi’eyler. Fakat heyet-i umumiyyede asaleten ve vekaleten şirket sermayesinin leegal sülüsüne (1/3) müsavi hisseler eshabı mevcut olup bunların ekseriyet ara’sı hasıl olmadıkça sermayenin tezyidine (artırılmasına) karar verilemez.

31) Otuz Birinci Madde: Heyet-i umumiyyenin zabıt olunan müzakeratı bir defter-i mahsusuna kayıt ve zıri heyet-i umumiyye reisi ile rey toplamaya memur olanla ve katip tarafından imza edilir. Heyet-i umumiyyenin her ictimaında hazır bulunan hissedaranın esamisi ile ikametgahını ve her birinin hamil olduğu hisselerin miktarını mübeyyin bir cetvel tanzim ile, mevcut olanlar tarafından imza edilip zabıt defterinin o günkü varakasına rabıt ve talep vukuunda alakadane tebliğ olunur.

32) Otuz İkinci Madde: La ecel-il ictima (toplantı sonrasında) ibraz olunacak heyet-i umumiyyenin zabıt  sureti veya fekarat mahrecesi, meclis-i idare reis veya vekili tarafından imza edilir.

33) Otuz Üçüncü Madde: Heyet-i umumiyye tarafından işbu nizamname ahkamına tevfikan verilecek kararlar kaybolan veyahut muhalif re’yde bulunan hissedaran içinde mecburi-yel- icradır. Heyet-i umumiyye bir günde müzakeratı bitiremez ise müzakere gününü takip eden hafta içinde ictima etmek üzere, ictima günü gazeteler vesaire ile ilan olunacaktır. Eyyam-ı tatiliyye-i resmiye de (resmi tatil günleri), heyet-i umumiyyenin ictiması caiz değildir.

- BEŞİNCİ FASIL-

HESABI SENEVİYYE VE MÜFREDAT DEFTERİ BEYANINDADIR

34) Otuz Dördüncü Madde: Şirket’in sene-i maliyesi Mart ibditasından bede’ile Şubat’ın sonuncu günü hitam bulur. Fakat birinci sene-i maliye müstesna olarak Şirketin suret-i katiyye teşekkülü tarihiyle o senenin Şubat ayının sonuncu günü beyn indeki müddeti şamil olacaktır. Meclis-i idare her sene nihayetinde şirketin matlubat ve düyunatını havi bir defter-i umumi tanzim ve işbu defter ile muvazene defterini ve hesabatı heyet-i umumiyyenin ictimasında 40 gün evvel müfettişlere era’e ve tebliğ edecek ve heyet-i umumiyyenin hıynel-ictamasında (toplantısında) ona takdim eyleyecektir. Heyet-i umumiyyeye dahil olmak selahiyetini haiz olan her hissedar mezkur defteri ve hesabatı mutalea ve muayene edebilir.

 - ALTINCI FASIL-

TEMETTÜATIN SURET-İ TAKSİMİ VE RE’İS-UL-MAL’E MAHSUP AKÇE BEYANINDADIR

35) Otuz Beşinci Madde: Şirket’in temettuat-ı safiye-i seneviye sinden evvela bil-istisna hisselerin cümlesine faiz olarak bedeli tesviye edilmiş sermayeye % 3 i’tasına kifayet edecek meblağ ve saniyen ihtiyat akçesi teşkil etmek üzere temettüat-ı mezburenin % 5’i ifraz olunduktan sonra baki kalan kısmı suret-i atiyede taksim olunur.
% 10 müessislere
% 10 heyet-i idareye
% 1 meclis-i idare kararı ile memleketin umur-u hayriyesine
% 79 hissedarana

36) Otuz Altıncı Madde: Heyet-i umumiyye hisse senedatının her sene bir miktar-ı muayyenini kura keşidesiyle tedavülden alınmak üzere hasılatı safiyeden her sene % 5 ifrazına karar verebilir. Ve şu halde kurası isabet eden hisse senedatı istirdat edilerek onların yerine birer rejoisas hissesi verilecek ve bu yeni hisseler için kemakane hisse-i temettü verilecek ve fakat faiz ita olunamayacaktır.

- YEDİNCİ FASIL-

İHTİYAT AKÇESİ  BEYANINDADIR

37) Otuz Yedinci Madde: İhtiyat akçesi 35. madde mücibince temettüat-ı seneviyeden müferrez mebaliğin terakiminden teşekkül edecek ve masarıf fevkalade ve gayr-i melhüzaya karşılık tutulacak ve işbu akçenin miktarı Şirket sermayesinin % 25’ine müsavi bir raddeye baliğ oldukta ihtiyat akçesi ifraz olunmayacaktır. Şu kadar ki ihtiyaç akçesi sermayenin %25’ine baliğ olduktan sonra ondan sarfiyat icrasıyla miktarı nispeti mezkureden aşağı düşerse tekrar temettüatdan tevkifat icrasına mübaşeret olunacaktır. İhtiyat akçesi behamahal nakten mevcut olacak ve bu nakit ancak Ticaret Vekaletince kabul edilecek emin bir müessese-i maliyeye tevdi olunmak veya her zaman nakite kabil tahvil ve devlet ve Türk şirketleri esham ve tahvilatı iştira (satın alma) edilmek suretileriyle temniye olunabilecektir.

38) Otuz Sekizinci Madde: Hasılat-ı seneviye hisse başına yüz üç faiz veyahut hisse-i temettü itasına kifayet etmediği takdirde noksanı ihtiyat akçesinden ikmal edilebilecektir.

39) Otuz Dokuzuncu Madde: Şirketin inkaza-yı müddetin de bilcümle teahhüdatı ifa olundukatan sonra ihtiyat akçesi kaffe-i hissedaran beyn’inde taksim olunacaktır.

- SEKİZİNCİ FASIL-

ŞİRKETİN TEMDİT-İ MÜDDET VE FESHİ VE KAT-İ MUAMELATI BEYANINDADIR

40) Kırkıncı  Madde: Meclis-i idare her ne sebeple olursa olsun heyet-i umumiyeyi ictimaya davetle Şirketin müddetinin temdidini veya kati ile tasfiye-i muamelatını ve yahut sair şirket ile birleşmesini teklif edebilir. Şu kadar ki temdidi müddet edilmesi veya icap ederse şirketin sair şirketle birleşmesi ve tahvilat icrası ve işbu nizamnamenin ta’dili maddeleri her halde Cumhuriyet hükümetinin ruhsatına mütevaffıktır.

41) Kırk Birinci Madde: Meclis-i idare Şirket sermayesinin 3 rubuu (3/4) zayi olduğu halde Şirketin feshine veya devamına karar vermek üzere heyet-i umumiyyeyi davet eder.

42) Kırk İkinci Madde: Şirketin müddeti münkaziyye oldukta veya müddeti tekmil olmaksızın fesih olundukta ictima eden heyet-i umumiyye Şirketin tasfiye-i muamelat ve hesabatına karar verecek ve tasfiye-i hesap için bir veya birkaç memur tayin edecektir. Heyet-i umumiye Şirketin mevcut olduğu zamanlarda olduğu gibi tasfiye-i hesap esnasında da iktidar ve selahiyeti isti’male devam edecektir. Tasfiye-i hesaba memur olanlar heyet-i umumiyenin kararı ve hükümet-i Cumhuriyye’nin müsadesi ile Şirket-i mefsuhanın (fesh edilmiş şirket) hukuk ve senedat ve teahhüdatını diğer bir şirkete veya ahir bir kimseye devir ve ferağ edebilecektir. Tasfiye-i muamelatının hitamında tasfiye heyeti katı bilançoyu tanzim edip, fevkalade surette ictimaa davet edilecek, heyet-i umumiyye tevdi ve tasfiye memurlarının biri ekzimme olduğu ve Şirketin mevcudiyetine katiyen nihayet verildiği Ticaret Vekaletine ihbar ve gazetelerle ilan olunacaktır.

43) Kırk Üçüncü Madde: İşbu fasılın havi olduğu maddelerde gösterilen hususata karar vermek üzere sureti fevkaladede davet edilecek heyet-i umumiyyede Şirket sermayesininde leegal nısfına musavi (yarısına eşit) hisse senedatını hamil hissedaran hazır bulunacak ise işbu ekseriyet temin edilemediği takdirde 3 hafta sonra ikinci bir ictima akdedilecek ve bu ictimadan rubu (1/4) sermayeye malik hissedaran mevcut olmazsa keza üç hafta zarfında diğer bir üçüncü ictima akdedilir. Ve bu ictimada hazır bulunan hissedarının hisselerine ne miktarda olursa olsun birinci ictimada müzakere olunmasına karar verilmiş olun hususat hakkında icra-yı müzakerat edeceklerdir. Ve bu vechile cereyan eden müzakerat meri ve muteber olacaktır.

- DOKUZUNCU FASIL-

MEVAD-I MÜTEFERRİKA  BEYANINDADIR

44) Kırk Dördüncü Madde: işbu nizamname-i dahili sureti şirketin teşkiline hükümetce müsaade ita olunduktan sonra bir ay zarfında İstanbulda cerideyi resmiye (Resmi Gazete) ve diğer muteber bir gazete ile ve Şirketin muamelatı veya şüubat idaresi bulunan yerlerde cera-idi resmiye ve saire ile aynen veya icmalen neşir olunacağı gibi nizamname-i dahiliyeyede hükümetin müsadesiyle vuku bulacak her küna tadilat ve her senenin heyet-i umumiyye mukerraratı ve senelik bilanço suretleride gerek İstanbul gerek dahilde bir veche muharrer ilan olunacaktır.

45) Kırk Beşinci Madde: Şirket ihraç edeceği hisselere sahip kaydı zımmında neşir eyleyeceği tarif namede evvela şirketin maksad-ı teşekkülünü ve müddetini saniyen (2’ci) müessislerin esamesini salisen (3’cü) sermayenin miktarını ve suret-i tezyidini rabian (4’ncü) temettünün suret-i taksimini ve bu meyanda müessislere ve Heyet-i idare azasına tahsis kılınacak mekadiri sarahaten derc ve beyan edecektir.  

46) Kırk Altıncı Madde: Şirket işbu nizamnameyi tab’ı (bastırıp) ve temsil ettirerek talip olanlarla ita edeceği gibi elli hüshasını bir defaya mahsus olmak üzere Ticaret Vekaletine irsal edecektir.

47) Kırk Yedinci Madde: Şirket istatistik idaresinde i’ta kılınacak numunesine her sene müamelata dair bir istatistik cetveli tanzim ve vekalete taktim edecektir.

48) Kırk Sekizinci Madde: Ticaret vekaleti şirketin nizamname-i dahiliyesinden mütevellit hususat hakkında Şirket üzerinde murakebe hakkını haizdir.

49) Kırk Dokuzuncu Madde: İşbu nizamname-i dahiliyeye muğayir hareket vukuu tatdirin de Ticaret Vekaleti Şirkete verilen ruhsat nameyi ba’del ihtar geriye alabilir.

50) Ellinci Madde: Şirketin bilimum memuriyn ve müstahdemini (memur ve hizmetleri) Türklerden ve tercihen kabiliyetli olmak şartı ile ticaret mektebi mezunlarından ve ihtiyat-ı zabitandan mürekkeb olacak ve ancak bazı ecnebi mütehassıslar Ticaret Vekaletinin müsadesi ile Şirketce muvakkaten istihdam olunabilecektir.

İşbu nizamname Heyet-i Vekilenin (Bakanlar Kurulu) 29.04.1341 tarihli ictimaında kabul ve Türkiye Cumhuriye-i riyasetinin tasdik-i aliyesine iktiran etmiştir. Müessisler ve Ticaret Vekaleti namına imza edilmiş ve 09.05.1341 tarihinde Ankara 2. katib-i adl’liğince tasdik olunmuştur.

(Çeviren: Ali Yüncü – 08.03.2010)

Görseller